«نماز» به مثابه «کامپیوتر»!

به عنوان یک معلم عقیده دارم هر چه بیشتر بتوانیم معارف و احکام دین اسلام را در قالب مثال برای فراگیران خود بیان کنیم اثرگذاری آن در ذهن و فکر آنان بیشتر و دیرپاتر خواهد بود؛ و این همان روشی است که قرآن کریم نیز از آن استفاده برده و این استفاده قرآن از تمثیل را می توان به عنوان یک آموزش نیز به حساب آورد.

یکی از موضوعاتی که در کلاس های خود برای تفهیم بهتر و بیشتر از آن بهره گرفته ام استفاده از «رایانه/کامپیوتر» و مثال زدن به آن است؛ چرا که همه فراگیران با آن سر و کار داشته و به خوبی با آن آشنا هستند. از تمثیل به کامپیوتر در موضوعات مختلفی می توان استفاده کرد اما من بیشتر در بحث «نماز» از آن استفاده کرده و تاثیر آن را نیز در بین فراگیران دیده ام. البته باید اذعان کرد که نماز موضوعی است که از ابعاد گوناگونی می توان به آن نگریست اما یک بعد بسیار مهم آن که در قرآن نیز بسیار پر رنگ به آن پرداخته شده است، بحث ذکر است.

برای مثال: همه فراگیران قبول دارند که کامپیوتر بر اساس ذهن انسان ساخته شده و همیشه هنگامی که در باره آن سخن گفته می شود می گویند «مانند ذهن انسان است.»؛ اما ما برای اینکه یک موضوع انتزاعی را به غیر انتزاعی تبدیل کنیم، ذهن و جان انسان را به کامپیوتر تشبیه می کنیم.

سیستم کامپیوتر به گونه ای است که در ارتباط با cdها، فلش مموری ها و اینترنت، آسیب پذیر است و آسیب آن هم چیزی است به اسم «ویروس». کامپیوتر در ارتباطاتی که دارد احتمال ویروسی شدنش فراوان بوده و هنگامی که ویروسی شد بر اساس نوع ویروس می تواند آسیب های کلی و جزیی به سیستم و برنامه های آن وارد گردد. آسیب های کلی تمام سیستم و گاهی هارد و تمام مطالب ذخیره شده بر روی آن را از بین برده و کامپیوتر را از حیزِ انتفاع خارج می سازد. برخی ویروس ها نیز باعث اختلال در برنامه ها و یا کند نمودن آنها می شود؛ و به هر حال هیچ کاربری نمی تواند با ویروس و کامپیوترِ ویروسی میانه خوبی داشته باشد. کاربران برای اینکه کامپیوتر های خود را از این آسیب ها در امان نگه دارند اقدام به نصب «ویروس کش/آنتی ویروس» می کنند. البته باز می دانیم که ویروس کش ها با عنوان ها و از شرکت های مختلفی در بازار وجود دارند که کاربران همیشه دنبال قوی ترین آنها می گردند. این ویروس کش ها خود نیز دارای مشکلی هستند که بعد از مدتی توانایی شناسایی و از بین بردن ویروس ها را ندارند. برای رفع این مشکل ویروس کش ها باید up date شوند؛ یعنی این برنامه باید از طریق اینترنت با شرکت تولیدکننده ارتباط برقرار کرده و ورژن جدید نصب شود. اگر ویروس کشی نتواند با مرکز خود ارتباط برقرار کند پس از مدتی بی خاصیت شده و به کامپیوتر آسیب وارد شده و هدفی که از آن داریم برآورده نخواهد شد.(برای ارتباط بیشتر با فراگیران این مطالب می تواند به صورت سوال و جواب مطرح شود)

«انسان» نیز مانند هر موجود دیگری هدفی برایش در نظر گرفته شده است و هرگاه در راستای آن هدف قرار گرفته و به آن نزدیک شود در مسیر درست و صحیح خود قرار گرفته است. اما انسان معمولاً در ارتباطاتی که با محیط اطراف خود اعم از مادی و غیر مادی از جمله خانواده، دوستان، طبیعت، شغل و ثروت و... دارد غافل شده و از مسیر درست منحرف می گردد. (طبیعت این ارتباطات به جای اینکه انسان را به یاد خدا بیندازد غافل کننده هستند) پس ارتباطات انسان ویروسی به نام «غفلت» را در درون او فعال می کند که این خود کشنده ترین ویروس انسانی است. غفلت از آفریدگار، غفلت از خود، غفلت از مسیر و هدف، ووو.

البته خداوند به عنوان خالق انسان است به این ویروس آگاهی داشته و آنتی ویروسِ «ذکر» را برای او پیش بینی و تعریف کرده است. «آنتی ویروسِ ذکر» در برابر «ویروسِ غفلت» قرار دارد.

همانگونه که برای کامپیوتر خود از آنتی ویروس های مختلف استفاده می کنیم و سعی می کنیم همیشه قوی ترین آنها را نصب کنیم، در ساحت عبادت پروردگار نیز آنتی ویروس ذکر را می توان از راه های مختلف فعال کرد. برخی راه های آن عبارتند از: دعا، قرائت قرآن، اوراد و اذکار زبانی و.... اما قوی ترین آنتی ویروس ذکرِ خداوند، «نماز» است؛ «اقم الصلوة لذکری»[طه: 14]، «انَّ الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر و لذکرالله اکبر».[العنکبوت: 45]

نتیجه

همان گونه که کامپیوتر خود را در برابر ویروس محافظت می کنیم باید خود را نیز در برابر ویروس کشنده غفلت حفظ کنیم. هر چقدر این ویروس قوی تر باشد، انحراف انسان از مسیر، بیشتر است. «ذکر» آنتی ویروس «غفلت» است که بیشتر از هر چیزی در نماز تبلور یافته است.

اما چرا باید در شبانه روز پنج بار نماز بخوانیم؟ به این دلیل که باید این آنتی ویروس روزی پنج بار up date شود. خالق انسان می داند که مخلوقش در طول شبانه روز در ارتباطات خود با محیط اطراف به حداقل پنج بار up date احتیاج دارد. اما برای کسانی که بیشتر می خواهند از این ویروس در امان بمانند با تشریع نوافل up date آنها به دفعات بیشتر و با حجم افزون تری صورت خواهد گرفت. البته همه ما می دانیم که up date برنامه های کامپیوتری در نیمه شب ها با سرعت بیشتری صورت می گیرد؛ «نماز شب» نیز برای کسانی است که «سرعت و ظرفیت بیشتری» در راه بندگی و طاعت خداوند خواستارند، مهم است. کسانی که در نیمه شب با معبود خود ارتباط برقرار کرده و به صورت full و کامل خود را up date می کنند در روز و در اوج فعالیت های خود کمبود نخواهند داشت و ویروس های غفلت نمی توانند در آنان نفوذ کنند؛ و این تکمیل بودن ظرفیت آنها را به شدت مراقبت خواهد کرد.

بدیهی است که اگر کسی به آنتی ویروس «ذکر» دقت نکرد و یا به up date کردن آن توجه نداشت در زندگی و در راه رسیدن به اهداف بلند خود دچار مشکلات فراوان خواهد شد؛ زیرا «من اعرض عن ذکری فانَّ له معیشة ضنکا»[طه: 124] و «وَمَن یعْشُ عَن ذِکرِ الرَّحْمَنِ نُقَیضْ لَهُ شَیطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ».[الزخرف: 36]